Kazimierz Brożek, Standardy etyczne w prawie. Próba systematyzacji

Książka tematycznie mieści się w ogólnym zagadnieniu prawa i moralności. Oparta jest na wiedzy filozoficznoprawnej, socjologicznoprawnej, sięga prawoznawstwa i legislacji. Koresponduje z polityką prawa i jest dla niej czymś fundamentalnym z racji zawartych w niej idei, mogących wpływać na skuteczność prawa. W rozważaniach autorowi towarzyszy spojrzenie socjologiczne, uwzględniające społeczny odbiór proponowanych rozwiązań.

Praca ma charakter nowatorski; choć rozważane zagadnienie przewija się w różnych dyscyplinach, dotąd nie doczekało się opracowania. Nikt do tej pory sobie nie uzmysłowił, że pojęcia oznaczające tak zwane ogólnoludzkie moralne wartości podstawowe, takie jak słuszność, godność, uczciwość, sprawiedliwość, dobra wola, honor, dobra wiara, dobry obyczaj, solidarność, miłosierdzie, dobry zwyczaj i inne, znane już w prawie rzymskim, w systemach prawnych wielu państw europejskich i w prawie II Rzeczypospolitej, dają podstawę do myślenia o standardach etycznych w prawie.

SPIS TREŚCI

Przedmowa / 9

Założenia i struktura pracy / 11

Rozdział 1. Przegląd poglądów, koncepcji i doktryn dotyczących związków państwa, prawa i moralności / 19

Poglądy starożytnych / 20

Państwo, prawo i moralność u Platona — 20; Państwo, prawo, polityka, obywatel i moralność u Arystotelesa — 27; Państwo, prawo i moralność u Marka Tuliusza Cycerona — 33

Nowożytne koncepcje państwa, prawa i moralności / 41

Poglądy Thomasa Hobbesa, Johna Locke’a i Monteskiusza — 42; Umowa społeczna Jeana Jacques’a Rousseau i pogląd Claude’a Adriena Helvétiusa o umowie społecznej — 61; Etyczność prawodawstwa u Helwecjusza, Jeremy’ego Benthama, Johna Stuarta Milla — 69; Etyka i prawo w filozofii Kanta — 81; Etyczność prawa i państwa w filozofii Hegla — 90; Państwo prawne, etyka państwowa i polityka u Roberta von Mohla — 97; Nauka polityki prawa, motywacyjne i wychowawcze działanie prawa w doktrynie Leona Petrażyckiego — 104

Etyka państwa i prawa, prawo pozytywne, prawo naturalne / 113

Neutralność moralna prawa i prawo natury ze zmienną treścią / 116

O związku prawa i moralności według Herberta L.A. Harta /120

Relacje między normami (zasadami) prawa a normami moralnymi według Ronalda Dworkina / 128

Rozdział 2. Standardy etyczne w prawie  / 133

Ogólnie o różnorakich standardach. Próba definicji / 133

Procesy standaryzacji prawa — krajowe, unijne, globalistyczne / 136

Prawo a polityka — nowe aspekty zagadnienia /142

O aksjologii w systemie prawa / 145

O polityce publicznej i polityce prawa / 152

O rozróżnianiu norm prawnych i norm moralnych / 159

O zasadach i regułach w prawie / 168

O odesłaniach do wartości pozaprawnych i klauzulach w prawie /175

Norma prawna jako reguła postępowania wyinterpretowana z przepisu prawnego i będąca efektem finalnym działań prawotwórczych a wykładnia prawa / 180

O potrzebie standardów etycznych w systemie prawa oraz o koncepcji standardów etycznych w normach prawnych / 185

O przykładach, powodach i konsekwencjach braku w prawie standardów etycznych. Obniżanie autorytetu prawa w społeczeństwie / 194

Nadużycie prawa podmiotowego — 194; Obejście (ominięcie) prawa (przedmiotowego) — 202; Luzy decyzyjne — 207; Niestosowanie prawa, łamanie i instrumentalizacja prawa, luki prawne — 210

Rozdział 3. Znaczenie wybranych czynników dla kształtowania się standardów etycznych w prawie / 215

Bezstronność prawodawcy i jej zagrożenia / 215

Społeczna nauka Kościoła /219

Rola „kultury politycznej” i „kultury prawnej” / 225

Świadomość prawna i socjalizacja prawna, poczucie prawne i poczucie moralne /229 Świadomość prawna i socjalizacja prawna — 230; Poczucie prawne i poczucie moralne — 234

Zakończenie / 242

Bibliografia / 248

Literatura przywoływana — 248; Literatura pomocnicza — 256

Indeks osób / 264